Interview van Martijn Reinink met Ties Eikendal, voorzitter NVSHA in Arts en Auto, september 2018<br>

De druk op de acute zorg staat in de spotlights. In het voorbije jaar zijn al diverse oplossingen bedacht om de drukte te beteugelen. “Nu is het zaak dat de aandacht niet verslapt”, zegt Ties Eikendal, SEH-arts en voorzitter van de NVSHA.

In de media, in de politiek, in de sector zelf; de druk op de spoedzorg heeft het afgelopen jaar veel aandacht gehad. Een jaar geleden maakte de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) voor het eerst een marktscan van de acute zorg. Conclusie: de toegankelijkheid is nog niet in het geding, maar de druk neemt toe. “We zijn blij dat het gevoel van drukte, dat wij natuurlijk al langer ervaren, door de NZa is geobjectiveerd”, zegt Ties Eikendal, SEH-arts in het Radboudumc en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulp Artsen (NVSHA).

De marktscan van de NZa werd gevolgd door een onderzoek van de Universiteit Leiden, waaruit blijkt dat personeel op een spoedeisende hulp een groot risico loopt op een burn-out. Vier op de tien voelt zich emotioneel uitgeput. Bijna de helft kampt met depersonalisatie. Eenderde overweegt de komende drie jaar een andere baan te zoeken. “We weten dat werken op de SEH zwaar is, maar ik ben wel geschrokken van die uitkomsten”, bekent Eikendal, die zelf ook met burn-outklachten heeft rondgelopen. “Slapeloosheid, hartkloppingen; het kwam met golfbewegingen. Eerst weet ik het aan andere dingen, tot iemand mij een spiegel voorhield: misschien is het toch werkgerelateerd.”

De SEH-arts zocht professionele hulp. Het gaat nu een stuk beter. “Het is een combinatie van factoren die zorgen voor stress”, vertelt hij. “De volledige onregelmatigheid, het grote verantwoordelijkheidsgevoel en verbaal en soms ook fysiek agressieve patiënten of begeleiders. Gelukkig heb ik daar zelf nauwelijks mee te maken, maar collega’s in het land wel. En daar komen de hoge werkdruk en frustraties nog bij. Frustratie omdat er te weinig bedden zijn of omdat er patiënten naar de SEH komen die er eigenlijk niet horen. Die geen medische maar een sociale indicatie hebben bijvoorbeeld, maar omdat ze nergens anders terechtkunnen, naar de SEH, het afvoerputje van de zorg, worden gebracht.”

Regionale aanpak

Het sluiten van verzorgings- en verpleeghuizen is een van de oorzaken van de toenemende drukte op de spoedeisende hulp. Maar er zijn er meer en ze verschillen per regio. “In het westen van het land kampen bijna alle ziekenhuizen met personeelstekorten”, zegt Eikendal. “Op andere plekken is er sprake van een huisartsentekort, waardoor patiënten sneller naar de SEH komen. En op weer andere plekken zijn er vooral doorstroom- en uitstroomproblemen. Het vraagt dus ook om een regionale aanpak. De ROAZ’en (Regionaal Overleg Acute Zorg, red.) moeten de regie nemen.”

En dat doen ze. Er zijn al diverse initiatieven ontplooid, weet Eikendal. “Bij ons in de regio is de capaciteit op de verschillende SEH’s regionaal inzichtelijk gemaakt. In de ambulance kan men zien waar de patiënt het beste af is. Zo verdelen we de lasten.” Ander voorbeeld: “In Amsterdam hebben spoedafdelingen 24/7 toegang tot een verzorgingshuis, voor patiënten die niet naar huis kunnen, maar ook geen spoedopname nodig hebben.” Met de NVSHA wil Eikendal een platform in het leven roepen waar men continu dit soort ideeën kan aanmelden en kan bekijken.

Naast deze oplossingen die zich dus vooral op regionale oorzaken richten, komt er een landelijk kwaliteitskader Spoedzorgketen en een kwaliteitskader voor de intramurale acute zorg. “Met deze nieuwe kaders willen we de kwaliteit van zorg en de samenwerking in de keten verbeteren. Als alle schakels in de spoedzorgketen optimaal samenwerken, zal dat helpen om de drukte in de hand te houden.” De vereniging Samenwerkende Algemene Ziekenhuizen (SAZ) sputterde deze zomer tegen. Zij is bang dat regionale ziekenhuizen niet kunnen voldoen aan de bezettingsnormen in het kwaliteitskader. “Voorbarig”, noemt Eikendal dat alarmerende geluid. “De Inspectie toetst de norm nog op handhaafbaarheid en de NZa voert nog een budget-impactanalyse uit om inzicht te krijgen in de financiële gevolgen. Kwaliteit moet leidend zijn en vervolgens kijken we wat er nodig is om elk ziekenhuis aan die kwaliteitseisen te laten voldoen.”

Hype die overwaait

Eikendal is verheugd over de aanstaande nieuwe kwaliteitskaders en evenzo over de regionale initiatieven en de aandacht voor de spoedzorg in zijn algemeenheid. “Nu is het zaak dat de aandacht niet verslapt. Ik ben namelijk wel een beetje bevreesd dat het een hype is die overwaait. En dat moeten we echt voorkomen. We moeten aandacht blijven houden voor de druk op de acute zorg.”

‘In Engeland zijn de wachttijden exorbitant en helpt het Rode Kruis mee op de SEH. Zover moeten we het hier niet laten komen’

Om te laten zien waartoe het kan leiden als dat niet gebeurt, wijst de NVSHA-voorzitter naar andere landen. “In de Verenigde Staten moeten mensen gemiddeld twaalf uur wachten voordat ze op de SEH terechtkunnen. In Kaapstad hebben ziekenhuizen met de electieve zorg moeten stoppen, omdat de spoedzorg volledig overbelast is. Maar Engeland is voor ons misschien het beste voorbeeld, omdat ze daar hetzelfde spoedzorgsysteem hebben als wij hier. Ook daar namen de zorgzwaarte en drukte toe en nam de doorstroming af. Door een tekort aan huisartsen is de huisartsenzorg volledig ingestort, waardoor patiënten meteen naar de SEH komen. Met exorbitante wachttijden tot gevolg. Het Rode Kruis helpt er nu mee op de Eerste Hulp. Zover is het in Nederland nog niet. En we moeten er natuurlijk alles aan doen om het niet zo ver te laten komen.”